Het toezicht in de culturele sector staat nadrukkelijk ter discussie. Recente adviezen en signalen vanuit subsidieverstrekkers maken duidelijk dat de kwaliteit van governance en toezicht steeds zwaarder meeweegt in de beoordeling van culturele instellingen. Waar toezicht lange tijd vooral werd gezien als een formele randvoorwaarde, wordt het nu steeds vaker beschouwd als een bepalende factor voor continuïteit en legitimiteit.
In recente subsidierondes is zichtbaar dat overheden en fondsen kritischer kijken naar de inrichting en werking van bestuur en toezicht. Niet alleen artistieke kwaliteit en publieksbereik zijn doorslaggevend, maar ook de vraag of de Raad van Toezicht voldoende professioneel, onafhankelijk en actief functioneert. Instellingen met een kwetsbare governance-structuur worden sneller bevraagd of geconfronteerd met aanvullende eisen.
Tegelijkertijd hebben verschillende publieke incidenten in de culturele sector het belang van stevig toezicht concreet gemaakt. Financiële tekorten die pas laat aan het licht kwamen, abrupte directiewisselingen en signalen rond sociale veiligheid riepen telkens dezelfde vraag op: waar was het toezicht en waarom is er niet eerder bijgestuurd? In evaluaties blijkt regelmatig dat risico’s onvoldoende zijn doorgevraagd en dat toezichthouders te afhankelijk waren van informatie van de directie.
Deze ontwikkelingen hebben directe gevolgen voor de rol en samenstelling van Raden van Toezicht in de culturele sector. Affiniteit met kunst en cultuur blijft belangrijk, maar is niet langer voldoende. Er is een groeiende behoefte aan toezichthouders met financiële expertise, ervaring met publieke verantwoording en het vermogen om het strategische gesprek op niveau te voeren. De Raad van Toezicht wordt steeds nadrukkelijker aangesproken op haar verantwoordelijkheid voor stabiliteit en bestuurlijke kwaliteit.
Conclusie
De culturele sector bevindt zich op een kantelpunt. De combinatie van aangescherpt toezicht, kritischer subsidieverstrekkers en maatschappelijke aandacht voor governance maakt duidelijk dat vrijblijvend toezicht zijn houdbaarheid verliest. Raden van Toezicht krijgen een zwaardere en inhoudelijker rol, waarin betrokkenheid hand in hand moet gaan met bestuurlijke scherpte en onafhankelijkheid.
Goed toezicht betekent niet dat artistieke vrijheid wordt beperkt. Integendeel: professioneel toezicht creëert rust, vertrouwen en ruimte voor inhoudelijke ontwikkeling. Juist in een sector waar publieke middelen en maatschappelijke verwachtingen samenkomen, is de kwaliteit van toezicht bepalend voor de toekomstbestendigheid van organisaties.
Voor ervaren professionals biedt toezichthouderschap in de culturele sector daarmee ook kansen. De rol vraagt meer dan ooit om deskundigheid, reflectie en durf om lastige vragen te stellen. Wie die verantwoordelijkheid serieus neemt, kan daadwerkelijk bijdragen aan het versterken van culturele instellingen met grote maatschappelijke waarde.
Tagline onder het artikel
Vacatures voor leden van de Raad van Toezicht, ook in de culturele sector, publiceert u via rvt-vacatures.nl – hét platform voor toezicht- en governancefuncties in het publieke en maatschappelijke domein.