Inleiding
AI verandert de wereld van toezicht ingrijpend. Waar commissarissen vroeger vooral naar cijfers keken, moeten ze nu ook sturen op algoritmes, data en ethiek. Digitalisering raakt immers direct aan strategie, risico en maatschappelijke verantwoordelijkheid. Wie toekomstbestendig toezicht wil houden, kan niet om kunstmatige intelligentie heen.
De actuele uitdaging: AI als strategisch thema
De rol van de commissaris ontwikkelt zich snel. Waar toezicht traditioneel vooral financieel en bestuurlijk van aard was, worden toezichthouders anno 2025 geconfronteerd met nieuwe vraagstukken rondom digitalisering en kunstmatige intelligentie (AI). Recente discussies binnen governance laten zien dat AI niet slechts een technisch thema is, maar een strategisch en maatschappelijk vraagstuk dat direct onder de verantwoordelijkheid van commissarissen valt.
AI heeft een blijvende invloed op bedrijfsvoering en risicobeheersing. Commissarissen moeten in toenemende mate:
AI en digitalisering verankeren in strategie en governance;
toezien op kansen én risico’s van datagedreven besluitvorming;
zich uitspreken over ethische vraagstukken zoals transparantie, bias en verantwoord gebruik;
beoordelen of de organisatie voldoende kennis en beleid in huis heeft om AI verantwoord toe te passen.
De vernieuwde Corporate Governance Code 2025, vastgesteld door de Monitoring Commissie, koppelt risicobeheersing nadrukkelijk aan digitale ontwikkelingen. Een belangrijke toevoeging is de Verklaring omtrent Risicobeheersing (VOR), waarmee bestuur en toezicht expliciet verantwoording moeten afleggen over de werking van interne beheersingssystemen – inclusief digitale en AI-gerelateerde risico’s.
Ook op beleidsniveau is het thema actueel. De Nederlandse overheid heeft begin 2024 haar visie op generatieve AI gepresenteerd, met nadruk op transparantie, veiligheid en mensgerichte technologie. Tegelijkertijd waarschuwen toezichthouders als de AFM en DNB dat AI-toepassingen in de financiële sector nieuwe risico’s meebrengen op het gebied van uitlegbaarheid en integriteit.
Nieuwe competenties voor commissarissen
Naast de bekende expertise in financiën, governance en juridische kaders groeit de behoefte aan commissarissen met:
Inzicht in AI en data: om kansen en risico’s te kunnen duiden;
Digitale strategie: aansluiting zoeken bij technologische transformatie;
Ethiek en maatschappelijke verantwoordelijkheid: toezicht houden op verantwoord gebruik van technologie;
Multidisciplinaire samenwerking: bruggen slaan tussen bestuur, technologie en maatschappij.
Deze ontwikkeling vraagt om toezichthouders die niet alleen signaleren, maar ook strategisch meedenken over innovatie en maatschappelijke impact. Kennis van AI hoeft niet diep technisch te zijn, maar een basisbegrip van hoe algoritmes werken en welke risico’s ze kunnen veroorzaken is essentieel.
Implicaties voor toezicht en vacatures
Organisaties passen hun profielen voor toezichthouders aan. In vacatureteksten wordt steeds vaker gevraagd naar kandidaten met ervaring in digitalisering of affiniteit met technologie. Opleidingsprogramma’s voor commissarissen besteden bovendien meer aandacht aan data-ethiek, digitale strategie en AI-governance.
Voor kandidaten biedt dit kansen: wie zich verdiept in de invloed van AI, onderscheidt zich in een markt waar digitalisering steeds bepalender wordt. Commissarissen die deze kennis meenemen, zijn beter in staat om bestuur en organisatie scherp en toekomstgericht te begeleiden.
Actuele ontwikkelingen
Enkele recente gebeurtenissen onderstrepen de urgentie van dit thema:
Nieuwe governance-regels: vanaf verslagjaar 2025 moeten beursgenoteerde ondernemingen rapporteren over de effectiviteit van hun risicobeheersing, inclusief digitale risico’s.
Europese AI-wetgeving: de AI Act van de Europese Unie verplicht organisaties tot transparantie over algoritmegebruik.
Publieke sector: steeds meer zorg- en onderwijsinstellingen stellen commissies in voor toezicht op AI-toepassingen, mede door discussies over privacy en bias.
Financiële instellingen: DNB en AFM benadrukken dat bestuurders en toezichthouders verantwoordelijk blijven voor uitlegbaarheid en betrouwbaarheid van AI-systemen.
Conclusie
De opkomst van AI verandert niet alleen de instrumenten waar organisaties mee werken, maar ook de manier waarop commissarissen hun verantwoordelijkheid invullen. Toezicht gaat verder dan het signaleren van risico’s: het vraagt om actieve betrokkenheid bij technologische innovatie, maatschappelijke gevolgen en ethische grenzen.
De moderne commissaris is niet alleen hoeder van continuïteit, maar ook bewaker van vertrouwen in een digitale toekomst — iemand die traditie en vernieuwing weet te verbinden en zo de relevantie van de organisatie versterkt.
Bronnen
Monitoring Commissie Corporate Governance (2025) – Corporate Governance Code 2025.
Autoriteit Financiële Markten (2025) – Toezicht op AI en digitalisering in de financiële sector.
De Brauw Blackstone Westbroek (2025) – De Verklaring omtrent Risicobeheersing (VOR) in jaarverslagen.
Ministerie van Economische Zaken en Klimaat (2024) – Nederlandse visie op generatieve AI.
De Nederlandsche Bank (2025) – AI en uitlegbaarheid in de financiële sector.
Meer weten over toezicht en commissiewerk?
Bezoek RvT Vacatures — hét platform voor commissarissen, toezichthouders en overige nevenfuncties in de publieke en maatschappelijke sector. Ontdek actuele vacatures, nieuws en inzichten over goed toezicht in een veranderende wereld.